วิธีการหมักปุ๋ยต่อไปนี้ ผมได้ประยุกต์มาจากวิธีการหมักปุ๋ยอินทรีย์แบบไม่กลับกอง วิศวกรรมแม่โจ้ 1 และการหมักปุ๋ยอินทรีย์ จาก อ.ธงชนะ พรหมมิ

ย้อนกลับไปช่วงต้นปี 2560 ผมได้สอนวิธีการหมักปุ๋ยแบบนี้ไว้ โดยใช้เศษพืชพวกใบไม้ใบหญ้ารวมไปถึงพืชทุกชนิดที่เหลือใช้ภานในสวน ซึ่งมีเกษตรกรหลายท่านให้ความสนใจและได้นำไปใช้จนประสบความสำเร็จ ทำให้การหมักปุ๋ยเป็นเรื่องง่าย ไม่ว่าจะใช้ในแปลงผักขนาดเล็กไปจนถึงสวนขนาดใหญ่ ก็นำไปปรับใช้ได้เป็นอย่างดี

สารอาหารหลักของพืช มีอะไรบ้าง

N ไนโตรเจน

• หมักได้จาก เศษพืชสด ยอด/ใบของพืช รำละเอียด มูลสัตว์ 
• ช่วยบำรุงใบ กระตุ้นให้พืชเจริญเติบโต ให้พืชงอกงาม แตกกอ สีเขียวสด

 P ฟอสฟอรัส

• หมักได้จาก เศษพืชแห้ง ดอก/ลำต้น/ฝักของพืช แกลบดิบ กากอ้อย กากมัน เปลือกยูคา
• ช่วยบำรุงดอก สะสมอาหารเพื่อเปิดตาดอก ให้ติดฝักติดลูก

K  โพแทสเซียม 

• หมักได้จาก เศษพืชแห้งที่เผาไฟแล้ว แกลบเผา/ขี้เถ้าแกลบ ขี้แดดนาเกลือ กากน้ำปลา 
• ช่วยบำรุงผล ให้มีขนาดใหญ่ใหญ่ รสชาติดี ต้านทานต่อโรคและแมลง

เริ่มสร้างวงตาข่ายหมักปุ๋ย

เราจะปักเสาหลักเพื่อยึดวงตาข่ายให้แข็งแรง โดยมีเส้นผ่านศูนย์กลางประมาณ 1 เมตร เพื่อให้อากาศไหลเข้ากองปุ๋ยได้สะดวก หากทำกว้างกว่านี้มากจะทำให้ปุ๋ยส่วนกลางกองหมักจะย่อยสลายได้ไม่ดี เพราะอากาศเข้าไม่ถึง จุลินทรีย์ก็ย่อยสลายไม่ได้ ซึ่งเราจะใช้อุปกรณ์ดังต่อไปนี้

• เสาหลัก 4-6 ต้น ความยาว 1.5 เมตร (ปรับได้ตามความต้องการ)
• ตาข่ายหรือผ้ามุ้งไนลอน กว้าง 1 เมตร ยาว 4.5 เมตร
• สายรัดเคเบิ้ลไทร์ 8-12 ชิ้น

เมื่ออุปกรณ์พร้อม ก็ลงมือขุดหลุมได้เลย ปักเสาลงไป ตามด้วยตาข่ายหรือผ้ามุ้งไนลอน ล้อมรอบเสาแล้วรัดด้วยเคเบิ้ลไทร์กับเสาแต่ละต้น ทั้งบนและล่าง 

วิธีหมักปุ๋ยอินทรีย์ในวงตาข่าย

หาเศษพืช เช่น ใบไม้ที่รวงหล่นในสวน หญ้าในแปลงผัก ต้นกล้วยที่ออกเครือแล้ว ผลไม้ที่เน่าเสีย

ใส่เศษพืชลงในวงตาข่าย ความหนาประมาณ 5 เซนติเมตร โรยทับด้วยมูลสัตว์ ในอัตราส่วน เศษพืช 3 ส่วน ต่อมูลสัตว์ 1 ส่วน (ใช้มูลสัตว์ได้ทุกชนิด) แล้วรดน้ำพอชุ่ม

ใส่เศษพืชตามด้วยมูลสัตว์ แล้วรดน้ำพอชุ่มอีกครั้ง ทำซ้ำไปเรื่อยๆจนกว่าจะเต็มวงตาข่าย โดยให้มูลสัตว์อยู่ด้านบนสุดเสมอ

คำแนะนำ

ใช้เศษพืชเหลือใช้ในการหมักได้ทุกชนิด ทั้งสดและแห้ง โดยพืชสดจะใช้เวลาย่อยสลายน้อย ให้ปุ๋ยไนโตรเจนสูง ส่วนพืชแห้งจะใช้เวลาย่อยสลายนานกว่าเล็กน้อย ให้ปุ๋ยฟอสฟอรัสสูง

การดูแลรักษาความชื้น

• รดน้ำภายนอกรอบๆวงปุ๋ยหมักวันละ 1 ครั้ง
• ในทุกๆ 10 วัน ให้รดน้ำภายในวงปุ๋ยหมัก โดยใช้ไม้แหวกรูตรงกลางเพื่อกรอกน้ำลงไป แล้วปิดรูไว้เหมือนเดิม (ดูในวิดีโอด้านล่าง)

การนำปุ๋ยหมักไปใช้

การหมักปุ๋ยในวงตาข่ายแบบนี้จะใช้ระยะเวลาประมาณ 2 เดือน โดยสังเกตได้จากเศษพืชที่ย่อยสลายเป็นผงหยาบๆและยุบตัวลง ก็สามารถนำไปใช้ได้ในอัตราส่วน ปุ๋ยหมัก 1 กิโลกรัม ต่อพื้นที่ 1 ตารางเมตร ใช้โรยรอบๆต้นไม้หรือคลุกกับดินปลูกได้เลย

ข้อควรระวังในการหมักปุ๋ย

• การกดกองปุ๋ยให้แน่น จะทำให้การย่อยสลายไม่สมบูรณ์ เพราะอากาศไม่สามารถเข้าไปหล่อเลี้ยงจุลินทรีย์ที่ทำหน้าที่ย่อยสลายเศษพืชภายในวงปุ๋ยหมักได้ 
• หากปุ๋ยหมักแห้งเกินไป จะทำให้ต้องใช้ระยะเวลาในการย่อยสลายนานขึ้น 
• การใส่เศษพืชหนาเกินไปในแต่ละชั้น จะทำให้จุลินทรีย์จากมูลสัตว์ไม่สามารถเข้าไปย่อยสลายเศษพืชได้ทั้งหมด

ประโยชน์ของการใช้ปุ๋ยหมัก

• ทำให้ดินร่วนทรุย ง่ายต่อการเจริญเติบโตของพืช
  
• ไม่ทำให้ดินเสีย ในขณะที่ปุ๋ยเคมี จะทำให้ดินเป็นกรด ส่งผลให้พืชเป็นโรคได้ง่าย
• เป็นอาหารให้กับจุลินทรีย์และสิ่งมีชีวิตเล็กๆในดิน ซึ่งจะช่วยเหลือเกื้อกูลกับพืชตามวิถีธรรมชาติ
  
• ให้สารอาหารกับพืชได้ครบ 16 ชนิด ทั้งสารอาหารหลัก อาหารรอง และอาหารเสริม ในขณะที่ปุ๋ยเคมีส่วนใหญ่ ให้เพียงสารอาหารหลักแค่ 3 ชนิดเท่านั้น
• ช่วยให้พืชเติบโตเร็ว แข็งแรง และต้านทานโรคแมลงได้ดี

วิดีโอสอนการหมักปุ๋ยในวงตาข่าย

วิดีโอสอนหลักการหมักปุ๋ยอินทรีย์

เขียนบทความโดย ครูพี่นุ (ภานุพงศ์ สะและหมัด)

• ปราชญ์ชุมชนด้านเศรษฐกิจพอเพียง จ.ฉะเชิงเทรา
• เจ้าของสวน COCONUT Thailand